Categorie: Duurzame toekomst

Wereld dag van de biologische biodiversiteit; De top 10 aan cadeautjes.
door Lonneke Klein-Aarts

Wil je lagere ziektekosten, gezond en voldoende eten, speelruimte voor kinderen, vermindering overlast van wind, water droogte of hitte en een prettige leefomgeving? Ook vandaag op deze feestdag deelt de natuur cadeautjes uit. Wat ik je ga vertellen is niet nieuw. Het inzicht dat met je deel misschien wél-lees daarom door tot het einde.

Het thema van de dag van biodiversiteit 2022 is; Wij zijn onderdeel van de oplossing. Concreter: jij bent de oplossing! Het is geweldig als je ziet dat je kosten kunt reduceren, je leefomgeving kunt verbeteren en de verwondering op het gezicht van een kind te zien als ze naar een beestje kijken. Wat doen al die soorten voor ons en hoe zorgen we dat ze ons ook daadwerkelijk vóór ons werken in plaats van tegen ons.

Ecosysteemdiensten

Dat doen we door de juiste voorwaarden te scheppen. We noemen deze cadeaus in vaktermen een ecosysteemdienst. Ecosysteemdiensten zijn diensten die door een ecosysteem aan mensen worden geleverd. Het kan gaan om het verstrekken van een product (bijvoorbeeld drinkwater), een regulerende dienst (bijvoorbeeld bestuiving van gewassen), een culturele dienst (bijvoorbeeld gelegenheid geven tot recreatie) of een dienst die de voorgaande diensten ondersteunt (bijvoorbeeld de kringloop van nutriënten in een ecosysteem).

Daarom deel ik vandaag de top 10 ecosysteemdiensten vanuit mijn werk voor HOEK, maar dezelfde logica gaat op voor een eigenaar van een privétuin van 10 m². Welke raakvlakken komen wij tegen bij de onderhouds- en aanlegprojecten?

Top 10 ecosysteemdiensten

Plaagbeheersing

Wat is een plaag? Een disbalans waar een bepaalde soort domineert? Waar hebben we het meeste last van? Luizen in planten, muggen als we buiten zitten of in de slaapkamer, wespen op onze limonade of schade aan onze voedselgewassen. Welke natuurlijke helden zijn er? Naast het wel bekende lieveheersbeestje dat onze rozen moet redden zijn er bijvoorbeeld gaasvliegen waarvan de larven dol zijn of luizen en als die rusten in de nacht komt de oorworm uit zijn schuilplaats (of insectenpotje) om de 24-uurs dienst rond te maken. Eten de larven van wespen insecten en wordt de hoeveelheid wespen incheck gehouden door de hoornaar. Deze XXL-wesp voor leken boezemt angst in maar is alleen agressief bij verdediging van het nest. Angst is echter een slechte raadgever die wij vaak met de paplepel ingegoten krijgen. Bij mij drinken dagelijks bijen, hoornaars, vogels uit de vijver. En ik kan ze allemaal met evenveel fascinatie bewonderen. Nee, liever niet in mijn slaapkamer net als de muggen. Hun larven eten echter de algen, dragen bij aan gezond helder water en zij worden in vijver onder controle gehouden door de libellelarven en bootsmannetjes. Als ze gaan vliegen vormen ze de hoofdvoedselbron van de dwergvleermuizen. De landbouw kan miljarden aan gewasverlies en kosten voor pesticiden door besparen door het gebied vriendelijk in te richten (of herstellen) zodat de diverse soorten vleermuizen zich bedienen met het dieet aan wat er in een bepaalde periode in overschot aanwezig is. Zij zijn meesters in elkaar wijzen op waar een plaag zich bevindt. Dat communiceren tussen soortgenoten vormt een mooie ezelsbrug naar de volgende ecosysteemdienst bestuiving.

Bestuiving

Wij roemen de honingbij, maar vergeten dat wij 359 soorten wilde bijen hebben. Waarvan vele een meesters zijn in het bestuiven van één bepaalde soort. Denk aan tomaten, paprika’s, klavers, klokjesbloemen. Neem deze soorten ook mee in het beplantingsplan. Daarnaast zijn er ook soorten planten van vogels, vleermuizen, vliegjes, kevers etc. voor hun bestuiving, zaad- en vruchtvorming.

Drinkwater uit de kraan

Smelt- en regenwater vult onze rivieren en bijvoorbeeld het IJsselmeer. Getransporteerd vanuit Andijk via buizen naar de duinen en door het zand gefilterd om aan onze groeiende behoefte aan schoonwater te voorzien. Geen noodzaak voor petflessen met bronwater maar wel een beetje ruimte voor de kwel- en seizoenfluctuaties. Drinkwaterkwaliteit is niet nodig voor bewatering van de tuinen.

Water voor beregening van gewassen en planten in openbaar groen en tuinen

Waterberging kan ook vele schaalniveaus plaatsvinden. Meanderende beken, waterbekken, wadi’s, gescheiden regenwaterafvoer naar openwater in plaats van rioleringssystem belasten, watertank of ton voor opvang regenwater. Dat naast een wortelstructuur, mollen, regenwormen en bevers eigenlijk de ingenieurs zijn die zorgen dat water anders wegloopt en wordt vastgehouden? En wist je dat je planten regenwater het lekkerst vinden? Dat 50 meter heg 350 m³ water kan vasthouden?

Temperatuur regeling

Wist je dat bomen, struiken, maar ook de kruidlaag water vasthouden, voor vertraging van verdamping zorgen in de grond, tegen en op onze gebouwen. Dat de insecten van die variatie op kleine schaal blij worden maar jij ook als je bij een hittegolf onder een boom zit en het daar 15 graden koeler blijkt te zijn door de verdamping. Zo houden we ook ons stedelijk gebied leefbaar voor jou en de dieren. Van klein tot groot want een vogel die geen zaden of insecten kan vinden heeft niets te zoeken in de stad. Slim groen plaatsen laat je optimaal gebruik maken van deze ecodienst.

Leefbare stad

Wist je dat groen bijdraagt aan onze beleving zodat we ergens een wandelingetjes kunnen maken, op een bankje kunnen zitten of een balletje trappen. Al onze zintuigen dragen net als die dieren bij voor het welzijn of zelfs de voortplanting. Waar zijn de aantrekkelijk ruikende partners of eten te vinden? Bloesem kunnen ruiken, met de blote voeten door het gras of zand kunnen rennen.

Gezonde lucht

Wist je dat groen bijdraagt aan onze fysieke en mentale gezondheid wordt steeds meer erkent en voorgeschreven door artsen en verzekeringen. Minimaal 3 keer per week een half uur flinke inspanning maar ook draagt het groen daadwerkelijk bij aan de zuiverheid van de lucht die wij inademen. Groen zorgt niet alleen voor zuurstof maar ook een filter voor schadelijk fijnstof. De ene plant is daar nog meer in gespecialiseerd dan de andere. En iedere plant heeft weer een scala aan specialisten die daarvan afhankelijk zijn.

Sociale cohesie

Gezamenlijke doelen verbindt en voorkomt sociale isolatie. Dat werkt zo in een bijenkorf maar ook in een wijk. Een tegelrand eruit van de stoep betekent dat men van 3 hoog ook samen met 2 hoog en de begane grond aan die groenstrook kan werken. Een groenvak adopteren van de gemeente voor het verbouwen van groente verbindt ook verschillende culturen. Maar ook dat iedereen erbij hoort. We zijn allemaal uniek en iedereen kan ergens nuttig voor zijn en zijn of haar talenten voor inzetten.

Educatie

Zo leren we van elkaar. Sommige migranten nemen kennis mee naar de buurt of volkstuin over gewassen die het in een droger en warmer wordend klimaat wel doen. Leren de kinderen in een schooltuin dat voedsel niet door de supermarkt wordt gemaakt maar verzorgd moet worden en tijd nodig heeft om te groeien. En wanneer het seizoen is om iets te eten. Ondertussen vormt dat stukje groen ook weer ruimte voor de natuur en waterberging.

Dag- en nacht

Het leven is gebaseerd op een dag- en nachtritme. Zo ontkiemen vele zaden bij een bepaalde daglengte, hebben de vele soorten hun eigen niche, denk aan de roofvogels die overdag jagen, zwaluwen aan het einde van de dag en de uil in de nacht. Die hebben hun eigen beschikbare tijd nodig om aan voedsel te komen. Als de mens de dagen verlengt door veel verlichting beïnvloeden wij dat systeem en het voortbestaan van die soorten. Daarnaast is het voor ons eigen slaapritme ook beter niet blootgesteld te worden aan fel licht (schermpjes lampen) voor een geslaagde rustperiode.

Dus hierbij kunnen we de dag van de biodiversiteit afronden met deze tips: Leg die telefoon aan de kant, ga naar buiten, sta even ergens wat langer stil en laat je verrassen. Geniet van wat deze dag de biodiversiteit te bieden heeft!